NHỮNG ĐIỀU CẦN BIẾT VỀ BỆNH LAO

NHỮNG ĐIỀU CẦN BIẾT VỀ BỆNH LAO
Bệnh lao là một bệnh truyền nhiễm do vi trùng Mycobacterium Tuberculosis (vi khuẩn MTB) một loại trực khuẩn hiếu khí lây lan từ người sang người thông qua đường hô hấp. Bệnh có thể gặp ở tất cả các cơ quan bộ phận của cơ thể như lao màng phổi, lao hạch bạch huyết, lao màng não, lao xương khớp, lao màng bụng, lao hệ sinh dịch - tiết niệu, lao ruột, trong đó bệnh lao phổi thường gặp nhất (chiếm 80 – 85%) và là nguồn lây chính cho người xung quanh. Tổ chức  Y tế thế giới (WHO) đã chọn ngày 24/3 hàng năm là Ngày Thế giới phòng, chống lao. Tại Việt Nam, chiến lược Quốc gia phòng chống lao đến năm 2020, tầm nhìn đến năm 2030 đặt ra mục tiêu không còn bệnh lao, hướng tới loại trừ bệnh lao ra khỏi cộng đồng.  Nhân Ngày Thế giới phòng chống lao 24/3 năm 2023, Bệnh viện đa khoa huyện Phú Bình xin cung cấp một số điều cần biết về căn bệnh này để cộng đồng có thể hiểu hơn về bệnh lao và góp phần chung tay đẩy lùi dịch bệnh này.

Hình ảnh trực khuẩn lao
Bệnh lao là bệnh lây lan từ người sang người, theo đường hô hấp. Vi khuẩn lao từ người bệnh lao được bài xuất ra bên ngoài không khí và bám vào những hạt bụi, hạt nước nhỏ trong không khí. Người khỏe mạnh hít phải không khí chứa vi khuẩn lao vi khuẩn lao sẽ xâm nhập vào cơ thể người dẫn đến bị nhiễm lao. Ở giai đoạn này, người nhiễm lao thường không có  triệu chứng nào và không gây lây lan sang người khác. Tuy nhiên khi làm xét nghiệm, người bệnh vẫn có thể nhận được kết quả dương tính với vi khuẩn lao. Nếu được phát hiện sớm và điều trị kịp thời ngay từ giai đoạn này, nguy cơ mắc bệnh lao và lây trong cộng đồng sẽ giảm đáng kể. Khi vào trong cơ thể, vi khuẩn lao sẽ đi đến các cơ quan, gặp điều kiện thuận lợi sẽ gây bệnh tại cơ quan đó.

 
Hình ảnh khi tiếp xúc gần rất có nguy cơ mắc lao(ST)
 
Bất cứ ai cũng có thể mắc bệnh lao, tuy nhiên có một số yếu tố có thể làm tăng nguy cơ mắc bệnh lao như: Người có miễn dịch yếu như mắc một số bệnh  HIV / AIDS; Người bị suy dinh dưỡng, trẻ nhỏ hoặc người cao tuổi, người bị bệnh tiểu đường, bị bệnh thận nặng hay mắc một số bệnh ung thư… Người phải sử dụng thuốc có tác dụng ức chế hệ miễn dịch như corticoid, hóa chất điều trị ung thư… Người có sử dụng thuốc lá, lạm dụng ma túy, rượu bia sẽ khiến cho hệ thống miễn dịch dần bị suy yếu và làm cho cơ thể dễ bị nhiễm lao và tăng đáng kể nguy cơ mắc bệnh lao. Bên cạnh đó những người có môi trường sống và làm việc chật trội, ở nơi có nhiều người bị bệnh lao, nơi có điều kiện chăm sóc sức khỏe kém cũng là nguy cơ dẫn tới nhiễm lao và mắc bệnh lao.
Trong giai đoạn ủ bệnh, người bệnh có thể thấy cơ thể hoàn toàn bình thường, khi bệnh đã phát triển, các triệu chứng sẽ bắt đầu xuất hiện rõ rệt. Các triệu chứng của bệnh lao sẽ phụ thuộc vào nơi vi khuẩn lao đang phát triển và gây bệnh trong cơ thể. Vi khuẩn lao thường phát triển trong phổi. Bệnh lao ở phổi có thể gây ra các triệu chứng như: Ho kéo dài 3 tuần hoặc lâu hơn, đau ở ngực, ho ra máu hoặc đờm, Cơ thể yếu hoặc mệt mỏi, chán ăn người bệnh gầy sút cân. Sốt thường người bệnh sốt nhẹ về chiều, bệnh nhân có cảm giác ớn lạnh.

Hình ảnh trực khuẩn lao gây bênh lao phổi(ST)

 
Bệnh lao ngoài phổi thường là kết quả của việc lan truyền vi khuẩn lao trong  máu, đôi khi nhiễm trùng trực tiếp từ một cơ quan lân cận. Lao kê cũng được biết đến như là bệnh lao toàn thể, lao toàn thể cấp tính xảy ra khi một tổn thương lao xảy ra trong mạch máu, lan truyền hàng triệu vi khuẩn vào máu và khắp cơ thể. Sự lan truyền mạnh không kiểm soát được có thể xảy ra từ nhiễm trùng tiên phát hoặc thứ phát do lao tiềm ẩn. Phổi và tủy xương thường bị ảnh hưởng nhiều nhất, nhưng bất cứ vị trí nào cũng có thể bị bệnh. Lao niệu-sinh dục gây các nhiễm trùng thận có thể biểu hiện như viêm thận, nhiễm trùng bàng quang, cơ quan sinh dục. Lao màng não, viêm màng não do lao thường có các dấu hiệu thần kinh chỉ điểm như mất cảm giác với dịch não tủy bất thường, tinh thần người bệnh u ám hoặc ngủ gà với các dấu hiệu thần kinh khu trú hoặc hôn  đột quỵ có thể do huyết khối của ạch máu não lớn. Lao phúc mạc; Lao màng ngoài tim; Lao ngoài da; Lao xương các khớp lớn thường gặp nhất, nhưng xương của cổ tay, bàn tay và khuỷu tay cũng có thể bị ảnh hưởng, đặc biệt là sau khi bị chấn thương; Lao đường tiêu hóa, Lao gan. Và các vị trí nhiễm lao khác, bất kỳ cơ quan nào bị nhiễm bệnh. Các chẩn đoán ban đầu dựa vào triệu chứng đặc thù của bệnh lao.
 Khi bệnh nhân có các triệu chứng điển hình của lao phổi, Bệnh nhân đến khám tại các cơ sở y tế sẽ được các bác sĩ sẽ chỉ định thực hiện các xét nghiệm chuyên sâu để chẩn đoán chính xác hơn. Các kỹ thuật hỗ trợ chẩn đoán bệnh lao phổi: Nhuộm soi tiêu bản đờm. Nuôi cấy vi khuẩn lao trong phòng thí nghiệm. Chụp X - quang phổi. Xét nghiệm Xpert - MTB. Phản ứng Tuberculin. Đối với lao ngoài phổi các kỹ thuật như: Nhuộm acid nhanh, phân tích dưới hiển vi và nuôi cấy tìm vi khuẩn từ đờm và các mô từ cơ quan bị bệnh tìm vi khuẩn lao; X-quang ngực; Test trên da bằng tuberculin (TST) hoặc test giải phóng gamma interferon (IGRA) giúp chẩn đoán bệnh.

Hình ảnh tổn thương ghi lao trên phim chụp x quang ngực thẳng (ST)
Hiện nay, bệnh lao không còn là nỗi sợ của mọi người bởi vì căn bệnh này đã có thể điều trị dễ dàng. Hầu hết các trường hợp lao phổi đều được điều trị thành công nếu bệnh nhân được điều trị đúng phác đồ điều trị và bệnh nhân tuân thủ các nguyên tắc điều trị.Tuy nhiên phác đồ cụ thể cho từng ca bệnh thì còn phải tùy thuộc vào nhiều yếu tố: độ tuổi, sức đề kháng của người bệnh và tình trạng kháng thuốc của người bệnh. Trong quá trình điều trị, để đạt được kết quả nhanh chóng và tốt nhất, người bệnh nên tuân thủ theo các chỉ dẫn của bác sĩ, phải uống thuốc đúng liều, đủ liều và uống đúng giờ. Trong trường hợp bệnh nhân cảm thấy bệnh thuyên giảm cũng không được tự ý ngưng sử dụng thuốc. Khi đang điều trị lao nếu gặp vấn đề vướng mắc, bệnh nhân có thể đễn cơ sở y tế để được khám và tư vấn điều trị đúng tránh gặp phải một số biến chứng nguy hiểm của bệnh lao như: Vi khuẩn lao kháng thuốc và phát triển nhanh chóng thành bệnh lao đa kháng thuốc (MDR), gây khó khăn trong điều trị. Tràn dịch hoặc tràn khí màng phổi, xuất huyết đường hô hấp. Nấm đường hô hấp, giãn phế quản, suy hô hấp mãn tính…
Việc dự phòng bệnh lao là việc làm rất quan trọng. Hiện nay tiêm phòng vacxin ngừa lao vẫn là biện pháp phòng bệnh lao phổi hàng đầu. Tiêm phòng giúp tạo miễn dịch chủ động cho cơ thể để chống lại sự xâm nhập của vi khuẩn lao. Nước ta đang sử dụng chủ yếu vacxin BCG để tiêm phòng lao cho trẻ em. Nên chủ động tiêm phòng lao cho mình và cho con cái. Việc tiêm phòng lao cần thực hiện càng sớm càng tốt. Tuy nhiên, tác dụng của vacxin không phải là 100% dự phòng được bệnh lao. Ngoài việc tiêm phòng, để phòng ngừa bệnh lao, mọi người cần các biện pháp bảo vệ sức khỏe tăng cường sức đề kháng của cơ thể bằng cách tạo dựng những thói quen sống lành mạnh, lối sống khoa học, ăn uống, nghỉ ngơi hợp lý, môi trường sống và làm việc thoáng khí sạch sẽ, điều trị tốt các bệnh lý toàn thân, không lạm dụng thuốc, sử dụng thuốc an toàn hợp lý đúng chỉ dẫn của bác sỹ. Mang khẩu trang để phòng lây nhiễm các bệnh lây qua đường hô hấp nói chung và bệnh lao nói riêng. Hạn chế tiếp xúc gần với bệnh nhân lao. Khám sức khỏe định kỳ để phát hiện bệnh sớm từ khi chưa có triệu chứng, khám ngay khi có các dấu hiệu bất thường để được chẩn đoán bệnh và được điều trị kịp thời. Khi đã được chẩn đoán bị bệnh lao cần được điều trị đúng phác đồ đủ liều để khỏi bệnh và giảm nguy cơ kháng thuốc cũng như lây lan bệnh trong cộng đồng. Người bênh lao cần chủ động phòng lây lan cho người khác.
Bệnh lao là một bệnh nguy hiểm nhưng có thể được điều trị khỏi nếu phát hiện sớm và được điều trị đúng phác đồ. Hãy chung tay với chương trình chống lao quốc gia vì mục tiêu không còn bệnh lao, hướng tới loại trừ bệnh lao ra khỏi cộng đồng.  
Người viết bài: Dương Thị Hương